26.02.2011 Күмәкләгән – яу ҡайтарған
Эскелеккә ҡаршы көрәш күптән барһа ла, «йәшел йылан» ауырыуынан берәй ҡасан ҡотола алырбыҙмы икән, тип төшөнкөлөккә лә бирелеп ҡуям. Был яуызлыҡтың таралыуының төп сәбәбе тип, ауылдарҙа хәмер һатыусыларҙы ғәйепләйем. Сөнки улар таратмаһа, был тиклем дә эсеүсе булмаҫ ине.
Иҫерткес эсемлектәр һатҡан кешеләр үҙҙәренең ниндәй ҙур гонаһлы әҙәмдәр икәнен аңлаймы икән? «Эскән – бер ғәйепле, эсергән мең ғәйепле», – тип дөрөҫ әйтәләр. Үҙ милләттәштәрен, ауылдаштарын күрәләтә ағыулап, уларҙың ғаиләләләрен тамам бөлгөнлөккә төшөрөп, ҡәбергә илтеп тыға бит улар. Эскән кеше иманын да һатып эсә, шунан ғаиләләрҙә фажиғә тыуа ла. Әлеге эскелек арҡаһында күпме кеше ҡырылды, ата-әсәһе эскәнгә ғәрләнеп, әллә күпме бала үҙ-үҙенә ҡул һалды. Ауылдаштарына көмөшкә һатып, имеш, «прибыль» алабыҙ тип, хәрәм аҡсанан байыуҙарынан зыяндан башҡа бер ниндәй ҙә файҙа булмаясағын аңламайҙар.
Араҡы һатыусыларҙың үҙҙәренең ауылдарында ғына кәсеп итеүе етмәгән, машиналары менән күрше-тирә ауылдарға ла йөрөп, һыра-шараптарын һата, уларҙы бурысҡа булһа ла таратып, нисек тә булһа кеҫәләрен ҡалынайтырға тырыша.
Аңлауымса, халҡын яратҡан, милли рухы булған кеше бер ваҡытта ла үҙ милләттәшенең алдына хәмер ҡуймаҫ, эсергә ҡыҫтамаҫ. Халҡына дошман булған кеше генә шулай йәмһеҙ, ҡурҡыныс золом ҡылыуға бара. Әгәр хәлемдән килһә, Башҡортостанда иҫерткес эсемлек һатыуҙы һәм сусҡа аҫрау кеүек барлыҡ хәрәм эштәрҙе бөтөнләй тыйыр ине.
Уйлайым-уйлайым да, аптырауға ҡалам: Аллаһы Тәғәлә беҙгә шундай матур тәбиғәтле, ожмахтай ер биргән. Шунда ла, мең шөкөр итеп йәшәйһе урынға, иҫерек «тамуҡ киҫәүҙәре»нең йөрөп ятыуына Хоҙайым нисек кенә түҙә икән?!
Борон ауылдарҙа шәриғәт ҡануны буйынса хөкөм иткәндәр: бур, зинасыларҙы ауыл уртаһында ҡамсылағандар, йә ауылдан ҡыуғандар. Был осраҡта ла, милләтебеҙ йөҙөнә оятсылыҡ килтереүселәрҙе шул ысул менән генә туҡтатып маташмағанда?..
Барлыҡ эште лә күмәкләп, бергәләп эшләгәндә генә һөҙөмтәһе буласаҡ.
Ауылдарҙа шәхси эшҡыуарҙар магазиндарында араҡы-һыра һата икән, ниңә ауыл ҡарттарына, уларға барып, был эште туҡтатыуҙарын һорамаҫҡа? Йә спирт, көмөшкә һатыусыларҙы ла, эскән кешеләрҙе лә бергә клубҡа йыйып: «Был яманлыҡтарымды башҡа ҡылмам», – тип әйттереп, ҡөрьән үптереп ант иттермәҫкә? Был йәһәттән дин әһелдәрен нығыраҡ эшләргә өгөтләр инем.
Әлбиттә, ҡайһы бер ауылдарҙа муллаларын «ул элекке коммунист ине», йә «ул элек эскесе ине» тип һанламаған булалар. Әммә һеҙ яңылышаһығыҙ: сөнки Аллаһы Тәғәлә уны тура юлға баҫтырған икән, уның өсөн шатланырға ғына тейешһегеҙ. Элек ул эскесе булһа ла, бәлки, иманы бөгөн һеҙҙекенә ҡарағанда мең тапҡыр артыҡтыр? Кемдең йөрәгендә ни барын Аллаһ үҙе генә белә. Ә үҙегеҙ, уның һымаҡ ихтыяр көсөгөҙҙө йыйып, бөгөндән эсеүегеҙҙе, тартыуығыҙҙы ташлай алаһығыҙмы? Шуға ла дин әһелдәре менән бергәләп халҡыбыҙҙы иманға өндәп, милләтебеҙҙе ҡоротҡан был афәткә ҡаршы көрәшергә кәрәк.
Ысынлап та, күмәкләгән – яу ҡайтарған, тиҙәр. Ауыл аҡһаҡалдары, ағинәйҙәр менән берлектә, ҡатын-ҡыҙҙар советы һәм башҡа йәмәғәт ойошмалары ҡушылып, бергәләп көрәшкәндә генә ниндәйҙер һөҙөмтәгә өлгәшеп буласаҡ.
Һуңғы айҙа «Айыҡ Башҡортостан» йәмғиәте бик сауаплы эш башланы. Уларға В. Ждановты республикаға сығыш яһарға саҡырғаны өсөн ҙур рәхмәт. Араҡының кеше организмына ни тиклем ҙур зыян килтереүе хаҡындағы ошондай лекцияларҙы һәр ауылда, һәр мәктәптә үткәреү зарур. Уҡыусы, үҫмер балалар иҫерткес эсемлектәрҙең зыяны тураһында бала саҡтан белеп үҫһә, тайғаҡ юлға баҫмаҫ, тигән өмөт бар.
Ғ. АМАТУЛЛАҺ.