11.08.2017 Бала күңеле
Бөгөнгө көндөң матурлығына иҫең китерлек. Яҙ килгәнгәме, ҡояш көлтә-көлтә нурҙарын йәлләмәй ер өҫтөнә һибә, ҡалын ҡар ҡатламдары әкренләп ирей бара.
Магазинға аҙыҡ-түлек алырға ингән мәлемдә бер бәләкәй генә ҡыҙсыҡтың әсәһенең итәгенә йәбешеп ҡысҡырып илағаны иғтибарымды йәлеп итте. Бала тынысланырға уйламай ҙа, тирә-яғындағы кешеләрҙе лә күрмәй, әсәһенең әрләүе лә бер нисек тә йоғонто яһамай. Ҡыҙҙың ике күҙе лә витрина аҫтындағы “киндер шоколад”та, яу булып яҡынынан ошо тәмлекәсте һаттырып алдырырға теләй. Әсәһенең үҙәгенә үтеп илаған был балаға ҡарап ҡасандыр яҡын ғына танышым һөйләгән ваҡиғаны иҫемә төшөрҙөм.
– Беҙ үҫкән саҡта магазин кәштәләре хәҙерге кеүек аҙыҡ-түлектән, емеш-еләктән һығылып торманы, – тип башлағайны ул хәбәрен. – Ул заманда бар нәмә лә дефицит ине. Икенсенән, аҡса ла юҡ. Ауыл ерендә ул ваҡытта һәр ғаиләлә кәмендә дүрт-биш бала. Шуға күрә күп ғаиләнең балаларына көн һайын кәнфит менән печенье ашатырға мөмкинлектәре лә булманы. Дефицитҡа өйрәнгәйнек инде, тәм-том юҡлыҡҡа артыҡ иғтибар ҙа бирмәнек. Өҫтәлдә күпереп торған икмәк, һөт-ҡаймаҡ булһа, шул еткән беҙгә. Тырышып уҡыныҡ, хеҙмәт менән тәрбиәләнеп үҫтек. Шау-гөр килеп уйнарға ла өлгөрҙөк, иң мөһиме, “юҡлыҡ” заманы беҙҙе һәр нәмәнең ҡәҙерен белергә, һаҡсыл ҡарарға өйрәтте.
Хәҙер генә сауҙа кибеттәре аҙым һайын, ә ул йылдарҙа ауылдарҙа магазиндар ҙа әҙ була торғайны. Етмәһә, продукция төрлөлөгө лә бик наҡыҫ. Хәтеремдә, бер көндө әсәйем мине магазинға шәкәр менән май һатып алырға ебәрҙе. Шәкәрҙең формаһы ул заманда ҙур шаҡмаҡ рәүешендә ине. Кәнфиттәрҙең дә бер нисә генә төрө булды. Беҙ яратып ашаған “Мишка на Севере” шоколадын яҡшы хәтерләйем, тәме әле лә тел осонда ҡалған, ә хаҡы бик ҡиммәт ине.
Магазинға килеп инеү менән иң һуңғы булып сиратҡа баҫтым. Кеше күп кенә, минән алда торған өс ҡатын уҙышмаҡтан донъя хәлдәре менән бүлешә. Шул саҡ ишекте шар асып, магазинға Ләйлә апай – әсәйемдең бер туған һеңлеһе килеп инде. Башҡаларҙан тәкәбберлеге, эрелеге менән айырылып торған апай. Үҙе уҡытыусы, шуға ҡарамаҫтан, холҡо ауыр, кешеләргә хас ябайлыҡ, бер ҡатлылыҡ тигән сифаттарҙан мәхрүм. Атайым менән әсәйем – ябай колхозсылар. Ғаиләбеҙ ишле, алты балабыҙ. Шуғамы икән был апай тейешле кеше әсәйемде һанға һуҡмай, уның эргәһендә бик һауалы ҡылана. Һөйләшеүенең дә рәте юҡ, кәмһетеп ҡарағандай. Хатта беҙ, балалар ҙа, уның беҙҙе үҙһенмәгәнен һиҙә инек. Ләйлә апай бик ҡабалана ине, күрәһең, ҡатындарҙан сиратһыҙ ғына аҙыҡ-түлек алырға рөхсәт һораны, уға бер кем дә ҡаршы килмәне.
Апайыбыҙ мул ғына мин яратҡан “Мишка на Севере” кәнфитен һәм тағы әллә нәмәләр алып, сумкаһына урынлаштыра башланы. Һәм, рәхмәт йөҙөнәндер инде, үҙен сиратһыҙ үткәргән барлыҡ ҡатындарға ла шоколад өләшергә тотондо. Күҙемдең сите менән генә күҙәтәм, кемгәлер өсәү, икенсеһенә дүртәү бирҙе. Яныма килеп еткәс, мине бөтөнләй күрмәгәндәй, ҡырт ҡына боролдо ла, ауыр сумкаһын ах та-ух килеп йөкмәп, магазиндан сығып та китте. Ҡулдарына ҡиммәтле шоколад тотҡан ҡатындар, күңелдәре тағы ла күтәрелеп, бер-бер артлы кәрәкле әйберҙәрен алып, ҡыуана-ҡыуана ҡайтырға йүнәлде. Сират миңә лә етте, әсәйем ҡушҡан ризыҡтарҙы һатып алып өйөбөҙгә ҡайтып киттем. Күңелемә ҡаты төйөр килеп тығылды, үкһеп иламаҫ өсөн уртымды ҡанатҡансы тешләнем. Яҡын туған апайымдың ҡылығы һис тә башыма һыйманы, магазинда торған үҙ туғанына бер кәнфитен йәлләгәнен аңлай алманым. Уның был ҡылығын үҙемә ҡарата кәмһетеү, түбәнһетеү кеүек ҡабул иттем. Был тойғо кәнфит ашамағанлыҡтан түгел, ә апайымдың мине туған итеп ҡарамауына йөрәгем әрнене. Бала күңеле – быяла, һаҡһыҙ ҡағылһаң, ыуала, тигәндәре дөрөҫтөр. Ошо ваҡиғанан һуң күп йылдар үтте, әммә магазиндағы был хәл мәңгегә хәтеремдә уйылып ҡалды.
Әнисә ФӘРРӘХОВА.
Учалы ауылы.